ตั้งแต่รัฐบาลญี่ปุ่นให้สิทธิ์คนไทยไปเที่ยวญี่ปุ่นได้ไม่เกิน 15 วันโดยไม่ต้องของวีซ่า ผมก็ตั้งหน้าตั้งตารอที่จะได้กลับไปเที่ยวปท.นี้อีกครั้ง หลังจากไปครั้งล่าสุดเมื่อปี 2008
จริงๆไปครั้งนี้ก็ไม่ได้ตั้งใจให้เป็นทริปแสวงบุญอะไรนักแต่แรก ผมตัดสินใจเลือกใช้บริการสายการบิน Jetstar ไปลงที่ฟุกุโอกะ ซึ่งเป็นเมืองหลักของเกาะคิวชู คุณพ่อผมรับอาสาเป็นคนจัดรายการเที่ยว ชิม ช้อป และแกได้เลือกนางาซากิเป็นจุดหมายหนึ่งของทริปนี้ด้วย บอกว่าจะไปสักการสถานนักบุญมรณสักขีที่นั่น
ไปเที่ยวนางาซากิมาครับ แผ่นดินแห่งมรณสักขีแดนอาทิตย์อุทัย
วันแรกที่มาถึงญี่ปุ่นคือ 13 มี.ค.ที่ผ่านมานี่เอง คณะของเราซึ่งมีกัน 4 คนพักที่ย่าน Tenjin อันเป็นย่านธุรกิจและแหล่งช้อปที่ใหญ่ที่สุดของเมือง ผมมากับพ่อแม่และน้องสาวที่เป็นครูเคมีและเป็นครูคำสอนด้วย ภรรยากับลูกผมไม่ได้มาเพราะลูกยังเล็ก
หลังจากออกจากสนามบิน นั่งรถไฟใต้ดินเข้าเมืองกำลังเดินหาที่พักที่จองเอาไว้เพื่อเก็บกระเป๋า เราเดินออกนอกเส้นทางและขณะที่กำลังสอบถามทางกับคนญี่ปุ่นที่เดินผ่านมา สายตาผมก็เหลือบไปเห็นวัดคริสต์แห่งหนึ่งที่อยู่ริมถนน เลยเดินเข้าไปดู ปรากฏว่าเป็นวัดคาทอลิกชื่อไดเมียวมาจิ ข้างๆวัดเป็นร้านศาสนภัณฑ์ เราเลยได้อุดหนุนร้านนี้ไปรวมๆกันเกือบหมื่นบาท กลายเป็นที่ช้อปที่แรกของทริป เรียกว่าพระจิตของพระเจ้าทรงนำทางจริงๆ จากเดินหลงผิดทางก็ไปเจอวัดก่อนเลย
ศาสนภัณฑ์ที่ร้านส่วนมากผลิตในอิตาลีและเกาหลีใต้ มีบ้างที่เป็นของญี่ปุ่น คนขายเป็นซิสเตอร์คณะธิดานบ.เปาโล มีคนหนึ่งพอพูดอังกฤษได้ครับ
หลังจากออกจากสนามบิน นั่งรถไฟใต้ดินเข้าเมืองกำลังเดินหาที่พักที่จองเอาไว้เพื่อเก็บกระเป๋า เราเดินออกนอกเส้นทางและขณะที่กำลังสอบถามทางกับคนญี่ปุ่นที่เดินผ่านมา สายตาผมก็เหลือบไปเห็นวัดคริสต์แห่งหนึ่งที่อยู่ริมถนน เลยเดินเข้าไปดู ปรากฏว่าเป็นวัดคาทอลิกชื่อไดเมียวมาจิ ข้างๆวัดเป็นร้านศาสนภัณฑ์ เราเลยได้อุดหนุนร้านนี้ไปรวมๆกันเกือบหมื่นบาท กลายเป็นที่ช้อปที่แรกของทริป เรียกว่าพระจิตของพระเจ้าทรงนำทางจริงๆ จากเดินหลงผิดทางก็ไปเจอวัดก่อนเลย
ศาสนภัณฑ์ที่ร้านส่วนมากผลิตในอิตาลีและเกาหลีใต้ มีบ้างที่เป็นของญี่ปุ่น คนขายเป็นซิสเตอร์คณะธิดานบ.เปาโล มีคนหนึ่งพอพูดอังกฤษได้ครับ
วันต่อมาเราเดินทางไปเที่ยวสวนสนุก Huis Ten Bosch ที่ตั้งใน จ.นางาซากิ และไปพักที่โรงแรมย่านชานเมือง และอีกวันจึงไปเที่ยวชมเมืองนางาซากิ
ผมมาค้นข้อมูลดูทีหลังจึงได้ทราบว่าปท.ญี่ปุ่นซึ่งมีคาทอลิกอยู่ประมาณ 5 แสนคนทั่วปท.นั้นมีเขตการปกครองของพระศาสนจักรถึง 13 สังฆมณฑล และ 3 อัครสังฆมณฑล ดังนั้นเฉลี่ยแล้วแต่ละเขตก็มีคาทอลิกไม่มากนักคือพอๆกับสังฆมณฑลต่างๆของไทย
อัตราส่วนชาวคาทอลิกต่อประชากรทั้งหมดของญี่ปุ่นคือ 0.4% แต่เฉพาะอัครสังฆมณฑลนางาซากิซึ่งครอบคลุมพื้นที่เพียงจังหวัดเดียวมีคริสตชนคาทอลิกเกือบ 7 หมื่นคนคิดเป็น 4.5% ของชาวนางาซากิ
จะว่าไปหากไม่มีการเบียดเบียนศาสนาหลายต่อหลายครั้งจนทำให้ชาวคาทอลิกญี่ปุ่นจำนวนมากต้องอพยพไปปท.อื่นก็อาจจะมีอัตราส่วนที่มากกว่านี้
ผมมาค้นข้อมูลดูทีหลังจึงได้ทราบว่าปท.ญี่ปุ่นซึ่งมีคาทอลิกอยู่ประมาณ 5 แสนคนทั่วปท.นั้นมีเขตการปกครองของพระศาสนจักรถึง 13 สังฆมณฑล และ 3 อัครสังฆมณฑล ดังนั้นเฉลี่ยแล้วแต่ละเขตก็มีคาทอลิกไม่มากนักคือพอๆกับสังฆมณฑลต่างๆของไทย
อัตราส่วนชาวคาทอลิกต่อประชากรทั้งหมดของญี่ปุ่นคือ 0.4% แต่เฉพาะอัครสังฆมณฑลนางาซากิซึ่งครอบคลุมพื้นที่เพียงจังหวัดเดียวมีคริสตชนคาทอลิกเกือบ 7 หมื่นคนคิดเป็น 4.5% ของชาวนางาซากิ
จะว่าไปหากไม่มีการเบียดเบียนศาสนาหลายต่อหลายครั้งจนทำให้ชาวคาทอลิกญี่ปุ่นจำนวนมากต้องอพยพไปปท.อื่นก็อาจจะมีอัตราส่วนที่มากกว่านี้
สำหรับสักการสถานนักบุญมรณสักขีทั้ง 26 องค์นั้นก็อยู่ไม่ไกลจากสถานีรถไฟหลักของเมืองนางาซากิเอาว่าเดิน 10-15 นาทีก็ถึงแล้วครับ มีพิพิธภัณฑ์ให้ชมด้วยค่าเข้าไม่ถูกนะครับ 500 เยน แต่ก็ถือว่าบำรุงพระศาสนจักรต่างถิ่นครับ ภายในจะจัดแสดงวัตถุโบราณ เอกสารสำคัญเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ทางศาสนาและการเบียดเบียนหลายครั้งในปท.ญี่ปุ่น
ศาสนาคริสต์คาทอลิกได้รับการเผยแพร่ในปท.ญี่ปุ่นเป็นครั้งแรกโดยนักบุญ Francis Xavier และบรรดามิสชันนารีคณะเยสุอิตจากสเปนในช่วงกลาง คศว.ที่ 16 ซึ่งเป็นช่วงปลายของยุคสงครามกลางเมืองร้อยปีของญี่ปุ่น ก่อนที่ 3 ผู้ยิ่งใหญ่แห่งยุคจะรวบรวมปท.เป็นปึกแผ่น (โอดะ โนบุนางะ, โทโยโทมิ ฮิเดโยชิ และโทกุงาว่า อิเอยาสุ)
โอดะ โนบุนางะ ผู้ยิ่งใหญ่ท่านแรกได้เริ่มนำอาวุธปืนไฟจากชาติตะวันตกมาใช้ในการทำสงครามกับขุนศึกก๊กอื่นๆ ในยุคของโนบุนางะศาสนาคาทอลิกได้รับอนุญาตให้เผยแพร่ได้ แม้จะมีการต่อต้านจากผู้นำทางศาสนาและชนชั้นปกครองบางส่วนอยู่บ้าง ชาวญี่ปุ่นที่รับศีลล้างบาปมีทั้งชาวบ้านและชนชั้นปกครองระดับไดเมียวคือเจ้าครองนครและซามูไรชั้นสูงจำนวนหนึ่ง
ศาสนาคริสต์คาทอลิกได้รับการเผยแพร่ในปท.ญี่ปุ่นเป็นครั้งแรกโดยนักบุญ Francis Xavier และบรรดามิสชันนารีคณะเยสุอิตจากสเปนในช่วงกลาง คศว.ที่ 16 ซึ่งเป็นช่วงปลายของยุคสงครามกลางเมืองร้อยปีของญี่ปุ่น ก่อนที่ 3 ผู้ยิ่งใหญ่แห่งยุคจะรวบรวมปท.เป็นปึกแผ่น (โอดะ โนบุนางะ, โทโยโทมิ ฮิเดโยชิ และโทกุงาว่า อิเอยาสุ)
โอดะ โนบุนางะ ผู้ยิ่งใหญ่ท่านแรกได้เริ่มนำอาวุธปืนไฟจากชาติตะวันตกมาใช้ในการทำสงครามกับขุนศึกก๊กอื่นๆ ในยุคของโนบุนางะศาสนาคาทอลิกได้รับอนุญาตให้เผยแพร่ได้ แม้จะมีการต่อต้านจากผู้นำทางศาสนาและชนชั้นปกครองบางส่วนอยู่บ้าง ชาวญี่ปุ่นที่รับศีลล้างบาปมีทั้งชาวบ้านและชนชั้นปกครองระดับไดเมียวคือเจ้าครองนครและซามูไรชั้นสูงจำนวนหนึ่ง
ปี 1582 โนบุนางะเสียชีวิตจากเหตุการณ์ก่อกบฎของลูกน้องตัวเอง คืออาเคจิ มิตสึฮิเดะ ซึ่งต่อมาได้พ่ายแพ้ให้กับ โทโยโทมิ ฮิเดโยชิ ซึ่งได้รวบอำนาจของตระกูลโอดะเอาไว้เอง ปราบปรามขุนพลคู่แข่ง จากนั้นก็สานต่อการรวบรวมปท.ญีปุ่นเป็นปึกแผ่น และได้รับตำแหน่งผู้บริหารปท.ซึ่งเรียกว่าไทโค (ก็เทียบได้กับโชกุนนั่นเอง)
ต่อมาฮิเดโยชิเกิดระแวงว่าศาสนาคาทอลิกจะเป็นอันตรายต่อความมั่นคงของอำนาจตนเองจึงเริ่มทำการเบียดเบียนศาสนาคาทอลิก นักบุญมรณสักขีทั้ง 26 องค์ก็ถูกประหารโดยการตรึงกางเขนที่นางาซากิในปี 1597 ซึ่งก็เป็นปีก่อนหน้าที่ฮิเดโยชิจะเสียชีวิต โดยทั้ง 26 ท่านซึ่งมีทั้งพระสงฆ์และฆราวาสถูกบังคับให้เดินเท้าจากเกียวโตไปถึงนางาซากิเป็นระยะทางราวๆ 800 กม.เพื่อจะมาถูกตรึงกางเขนร่วมกันที่เนินซึ่งเป็นที่ตั้งสักการสถานในปัจจุบันนั่นเอง
ต่อมาฮิเดโยชิเกิดระแวงว่าศาสนาคาทอลิกจะเป็นอันตรายต่อความมั่นคงของอำนาจตนเองจึงเริ่มทำการเบียดเบียนศาสนาคาทอลิก นักบุญมรณสักขีทั้ง 26 องค์ก็ถูกประหารโดยการตรึงกางเขนที่นางาซากิในปี 1597 ซึ่งก็เป็นปีก่อนหน้าที่ฮิเดโยชิจะเสียชีวิต โดยทั้ง 26 ท่านซึ่งมีทั้งพระสงฆ์และฆราวาสถูกบังคับให้เดินเท้าจากเกียวโตไปถึงนางาซากิเป็นระยะทางราวๆ 800 กม.เพื่อจะมาถูกตรึงกางเขนร่วมกันที่เนินซึ่งเป็นที่ตั้งสักการสถานในปัจจุบันนั่นเอง
เนื่องจากทายาทของฮิเดโยชิยังอายุน้อยจึงทำให้โทกุงาว่า อิเอยาสุ ซึ่งเปรียบเสมือนผู้ยิ่งใหญ่อันดับรองมาในขณะนั้นรวบรวมสมัครพรรคพวกเตรียบมยึดอำนาจ แต่ทางฝ่ายผู้ภักดีต่อฮิเดโยชิเดิมก็ไม่ยอมเช่นกันในที่สุดก็เกิดศึกใหญ่ที่เรียกว่าการรบที่เซกิงะฮาระในปี 1600 ซึ่งทางฝ่ายอิเอยาสุได้รับชัยชนะ และได้รับตำแหน่งโชกุนบริหารปท.ในเวลาต่อมา ในตอนแรกรัฐบาลโชกุนโทกุงาว่าไม่ได้เบียดเบียนศาสนาคาทอลิก เข้าใจว่าเพราะได้รับกาสนับสนุนจากไดเมียวและซามูไรคาทอลิกในการล้มล้างอำนาจของตระกูลโทโยโทมิ แต่เมื่อฝ่ายโชกุนเห็นว่าอำนาจในมือมั่นคงแล้วก็หันมาเบียดเบียนศาสนาคาทอลิกอีก ชนชั้นสูงทั้งไดเมียวและซามูไรคาทอลิกต้องทิ้งอำนาจยศฐาบรรดาศักดิ์ไปเป็นผู้ลี้ภัยในฟิลิปปินส์ซึ่งเป็นของสเปนในขณะนั้น ส่วนบรรดาไพร่ชาวบ้านต้องปฏิบัติศาสนกิจอย่างหลบๆซ่อนอยู่ใต้ดิน เรียกว่าพวก Kokure Kirishitan คำว่าคิริชิตันก็มาจากคำว่าคริสตังในภาษาโปรตุเกสนั่นเองออกเสียงแบบญี่ปุ่น
ครั้นมาถึงปี 1637 การเบียดเบียนศาสนาและการกดขี่ข่มเหงประชาชนโดยไดเมียวท้องถิ่นแถบนางาซากิได้ทำให้ชาวคาทอลิกญี่ปุ่นก่อการกบฎครั้งใหญ่เรียกว่ากบฎชิมาบาระ เรียกชื่อตามแหลมชิมาบาระซึ่งเป็นพื้นที่ๆคนส่วนใหญ่นับถือคาทอลิกในสมัยนั้น รัฐบาลโชกุนต้องใช้กำลังทหารจำนวนกว่าแสนนายในการปราบกบฎ หลังจากปราบกบฎได้รัฐบาลโชกุนประกาศปิดประเทศ และให้อพยพชาวญี่ปุ่นที่ไม่ได้เป็นคาทอลิกจากแคว้นอื่นๆมาอยู่ที่แหลมชิมาบาระแทน
ในช่วงกว่า 200 ปีที่ญี่ปุ่นปิดประเทศจนถึงการปฏิวัติเมจิ ชาวคาทอลิกญี่ปุ่นหรือคิริชิตันต้องปฏิบัติศาสนกิจอย่างลับๆ พวกเขารักษาความเชื่อจากรุ่นสู่รุ่น มีการใช้รูปเคารพของพระแม่กวนอิม และพระศรีอาริยเมตไตรยเป็นตัวแทนของพระแม่มารีย์และพระเยซูเจ้า ไปชมพิพิธภัณฑ์และมาศึกษาเพิ่มเติมแล้วทึ่งในความศรัทธาของคริสตชนญี่ปุ่นในยุคนั้นจริงๆครับ
ในช่วงกว่า 200 ปีที่ญี่ปุ่นปิดประเทศจนถึงการปฏิวัติเมจิ ชาวคาทอลิกญี่ปุ่นหรือคิริชิตันต้องปฏิบัติศาสนกิจอย่างลับๆ พวกเขารักษาความเชื่อจากรุ่นสู่รุ่น มีการใช้รูปเคารพของพระแม่กวนอิม และพระศรีอาริยเมตไตรยเป็นตัวแทนของพระแม่มารีย์และพระเยซูเจ้า ไปชมพิพิธภัณฑ์และมาศึกษาเพิ่มเติมแล้วทึ่งในความศรัทธาของคริสตชนญี่ปุ่นในยุคนั้นจริงๆครับ
ในยุคเมจิคือสมัยรัชกาลที่ ๕ บ้านเรา บรรดามิชชันนารีจากยุโรปได้เข้ามาเผยแพร่ศาสนาอีกหลักๆคือคณะ MEP จากฝรั่งเศส นางาซากิเป็นเขตที่มีชาวคาทอลิกเป็นชนส่วนน้อยในอัตราส่วนที่มากที่สุดของญี่ปุ่นมาถึงปัจจุบัน
เฉพาะบนเกาะคิวชูก็มีถึง ๔ สังฆมณฑลเลยทีเดียว
หลังจากเยือนสักการสถานเราก็ไปต่อกันที่โบสถ์โออุระซึ่งเป็นวัดคาทอลิกที่เก่าที่สุดนับจากยุคเปิดประเทศ
เฉพาะบนเกาะคิวชูก็มีถึง ๔ สังฆมณฑลเลยทีเดียว
หลังจากเยือนสักการสถานเราก็ไปต่อกันที่โบสถ์โออุระซึ่งเป็นวัดคาทอลิกที่เก่าที่สุดนับจากยุคเปิดประเทศ
สำหรับโบสถ์โออุระนั้นจัดเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่เราต้องจ่ายค่าเข้าชม 300 เยน หน้าวัดมีของที่ระลึกและของฝากขายพอสมควรตามสไตล์ญี่ปุ่นเขา
ช่วงบ่ายของวันครอบครัวผมก็ไปชมอนุสรณ์สถานและพิพิธภัณฑ์ระเบิดนิวเคลียร์ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของเมือง ซึ่งเราๆคงทราบกันว่านางาซากิเป็นเมืองที่ถูกทิ้งระเบิดนิวเคลียร์ลูกที่สองหลังจากลูกแรกถูกทิ้งที่ฮิโรชิมาเพียง ๓ วัน เพื่อเผด็จศึกในสงครามโลกครั้งที่ ๒ บริเวณจุดศูนย์กลางของการระเบิดอยู่ใกล้ๆกับอาสนวิหารอุราคามิซึ่งเป็นวัดคาทอลิกที่ใหญ่ที่สุดของสังฆมณฑลเลย ในพิพิธภัณฑ์ atomic bomb มีการจัดแสดงเศษแก้วจากกระจกสีของอาสนวิหาร ชิ้นส่วนรูปปั้นนักบุญและทูตสวรรค์ และสายประคำที่ถูกความร้อนจากระเบิดจนหลอมละลายเก็บไว้ให้ดูกัน ชาวญี่ปุ่นที่เสียชีวิตจากระเบิดหรือโรคมะเร็งเม็ดเลือดหลังจากนั้นมีไม่น้อยที่เป็นชาวคาทอลิก บางคนเอาสายประคำของคนในครอบครัวที่เสียชีวิตไปก่อนหน้ามาใช้สวดต่อจนวาะสุดท้ายของตนเองก็มี
ในความหดหู่เราก็ได้เห็นถึงความศรัทธาเชื่อมั่นในพระเจ้าของคริสตชนญี่ปุ่นในสมัยนั้นซึ่งเป็นตัวอย่างอันดีแก่เราทุกคนครับ
ช่วงบ่ายของวันครอบครัวผมก็ไปชมอนุสรณ์สถานและพิพิธภัณฑ์ระเบิดนิวเคลียร์ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของเมือง ซึ่งเราๆคงทราบกันว่านางาซากิเป็นเมืองที่ถูกทิ้งระเบิดนิวเคลียร์ลูกที่สองหลังจากลูกแรกถูกทิ้งที่ฮิโรชิมาเพียง ๓ วัน เพื่อเผด็จศึกในสงครามโลกครั้งที่ ๒ บริเวณจุดศูนย์กลางของการระเบิดอยู่ใกล้ๆกับอาสนวิหารอุราคามิซึ่งเป็นวัดคาทอลิกที่ใหญ่ที่สุดของสังฆมณฑลเลย ในพิพิธภัณฑ์ atomic bomb มีการจัดแสดงเศษแก้วจากกระจกสีของอาสนวิหาร ชิ้นส่วนรูปปั้นนักบุญและทูตสวรรค์ และสายประคำที่ถูกความร้อนจากระเบิดจนหลอมละลายเก็บไว้ให้ดูกัน ชาวญี่ปุ่นที่เสียชีวิตจากระเบิดหรือโรคมะเร็งเม็ดเลือดหลังจากนั้นมีไม่น้อยที่เป็นชาวคาทอลิก บางคนเอาสายประคำของคนในครอบครัวที่เสียชีวิตไปก่อนหน้ามาใช้สวดต่อจนวาะสุดท้ายของตนเองก็มี
ในความหดหู่เราก็ได้เห็นถึงความศรัทธาเชื่อมั่นในพระเจ้าของคริสตชนญี่ปุ่นในสมัยนั้นซึ่งเป็นตัวอย่างอันดีแก่เราทุกคนครับ
จากนางาซากิเรากลับไปพักที่ฟุกุโอกะ ในวันต่อมาไปเที่ยวเมืองคุมาโมโตะอีกเมือง เมืองนี้เป็นเมืองท่องเที่ยวสำคัญของเกาะมีปราสาทขนาดใหญ่ซึ่งถือเป็นปราสาทที่ยิ่งใหญ่สวยงามและเป็นของเดิมๆซึ่งในญี่ปุ่นนั้นมีปราสาทนับร้อยแห่ง ที่นี่เป็น ๑ ใน ๓ ที่ถือกันว่าเป็นสุดยอด อีก ๒ แห่งคือที่ ฮิเมจิ (ใกล้ๆโกเบ โอซาก้า) และที่ มัตสึโมโตะ จ.นางาโนะ อยู่กลางๆปท. เราเดินผ่านวัดคาทอลิกแห่งหนึ่งอยู่ใกล้ๆถนนช้อปปิ้งแต่ไม่ได้แวะเข้าไป
ทริปนี้ผมได้เที่ยวชิมช้อปเต็มๆ ๔ วัน (ถือว่าน้อยเพราะเวลาจำกัดขาดงานนานไม่ได้กระทบองค์กรและรายได้ อีกอย่างคือภรรยากะลูกสาวไม่ได้มาด้วย) แต่ก็ถือว่าคุ้มค่าและส่วนหนึ่งของทริปก็ได้มาเห็นประวัติศาสต์ส่วนหนึ่งของคริสตศาสนาในญี่ปุ่น
ทริปญี่ปุ่นคราวหน้ายังไม่รู้เมื่อไหร่ว่าจะขึ้นเหนือไปวัดที่พระแม่ร้องไห้ที่อาคิตะก็คงต้องเตรียมเก็บตังค์และรอโอกาสเหมาะสมต่อไป ใช้ตั๋ว JR East Pass คุ้มแน่ๆครับ
แต่จะว่าไปเรื่องทริปแสวงบุญปท.ใกล้ๆนี่ผมอยากไปอินเดียใต้ แต่ยังเพื่อนร่วมอุดมการณ์ไม่ได้สักที อยากไป Goa, Kerala state, Chennai and Velankanni ครับ
ทริปนี้ผมได้เที่ยวชิมช้อปเต็มๆ ๔ วัน (ถือว่าน้อยเพราะเวลาจำกัดขาดงานนานไม่ได้กระทบองค์กรและรายได้ อีกอย่างคือภรรยากะลูกสาวไม่ได้มาด้วย) แต่ก็ถือว่าคุ้มค่าและส่วนหนึ่งของทริปก็ได้มาเห็นประวัติศาสต์ส่วนหนึ่งของคริสตศาสนาในญี่ปุ่น
ทริปญี่ปุ่นคราวหน้ายังไม่รู้เมื่อไหร่ว่าจะขึ้นเหนือไปวัดที่พระแม่ร้องไห้ที่อาคิตะก็คงต้องเตรียมเก็บตังค์และรอโอกาสเหมาะสมต่อไป ใช้ตั๋ว JR East Pass คุ้มแน่ๆครับ
แต่จะว่าไปเรื่องทริปแสวงบุญปท.ใกล้ๆนี่ผมอยากไปอินเดียใต้ แต่ยังเพื่อนร่วมอุดมการณ์ไม่ได้สักที อยากไป Goa, Kerala state, Chennai and Velankanni ครับ
