ปลา... สัญลักษณ์ของคริสตชน

[Holy]

ปลา... สัญลักษณ์ของคริสตชน




ปลาเป็นสัญลักษณ์ที่รู้จักกันดีในหมู่คริสตชนยุคแรก บรรดาปิตาจารย์ของพระศาสนจักรใช้ปลาเป็นสัญลักษณ์ขององค์พระผู้ไถ่ ผู้ทรงมอบพระองค์เป็นอาหารสำหรับผู้มีความเชื่อ นอกจากนั้นปลายังถือเป็นสัญลักษณ์ของศีลล้างบาปด้วย เราพบสัญลักษณ์รูปปลา หรือตัวอักษรของคำว่า “ปลา” ตามอนุสรณ์สถานต่างๆ ในช่วงคริสตศตวรรษแรก

ปลาในพันธสัญญาเดิม

ในหนังสือโทบิต ปลามีบทบาทสำคัญที่สุด หนุ่มโทบียาห์ออกเดินทางไกลเพื่อทวงเงินที่บิดาตาบอดให้กาบาเอลยืมไป อัครเทวดาราฟาแอลเป็นผู้นำทางโทบียาห์ ระหว่างทางมีปลาใหญ่ “เมื่อแหย่เท้าลงไปในลำน้ำเพื่อล้างเท้า ก็มีปลาใหญ่ตัวหนึ่งโผล่ขึ้นมา เกือบจะกัดขาของโทบียาห์ อารามตกใจโทบียาห์ร้องลั่นพร้อมกับพูดว่า พระเจ้าข้าปลามาทำร้ายลูก เทวดาจึงพูดกับเขาว่า จงจับที่เหงือกของมันและลากมันขึ้นมา เมื่อโทบียาห์ทำตามก็ลากปลาขึ้นมาบนพื้นดินได้” (ทบ 6, 2-4)



อัครเทวดาสั่งหนุ่มโทบียาห์ให้เก็บหัวใจและดีปลาไว้ ส่วนเนื้อปลานั้นทั้งสองใช้กินเป็นอาหาร หนุ่มโทบียาห์เผาหัวใจปลาเป็นการขับไล่ปีศาจที่ฆ่าสามีของซาราห์ในวันแรกของการแต่งงานทั้ง 7 ครั้งของเธอ ซึ่งต่อมาซาราห์ได้เป็นภรรยาของหนุ่มโทบียาห์ และด้วยการนำดีปลามาถูที่นัยน์ตาทั้งสองข้างของบิดา ทำให้บิดากลับมองเห็นได้อีกครั้งหนึ่ง ดังนั้นปลาจึงเป็นอาหารทั้งสำหรับร่างกายและเป็นโอสถรักษาวิญญาณด้วย อย่างไรก็ตาม หัวใจและดีปลาเป็นเพียงสื่อกลางให้พระพร ของพระเจ้าทำงานช่วยรักษาโทบิต ข้ารับใช้ที่ซื่อสัตย์ของพระองค์ และยังช่วยขับไล่ปีศาจร้ายออกจากซาราห์อีกด้วย



ในหนังสือโยนาห์ ปลาเป็นเครื่องมือการลงโทษของพระเจ้า เมื่อพระองค์ทรงมีพระวจนะให้โยนาห์ไปยังนีนะเวห์ เพื่อทำให้ชาวเมืองกลับใจ แต่โยนาห์ขัดคำสั่งและลงเรือของชาวฟีนีเซียเพื่อหลบไปเมืองอื่น แต่พระเจ้าทรงให้เกิดพายุใหญ่ จนโยนาห์จำต้องสารภาพผิดต่อพระเจ้าให้ลูกเรือทราบ จากนั้นก็ถูกโยนทิ้งทะเล “และพระเจ้าทรงเตรียมปลามหึมาตัวหนึ่งกลืนโยนาห์เข้าไป โยนาห์ก็อยู่ในท้องปลานั้นสามวันสามคืน แล้วโยนาห์ก็อธิษฐานต่อพระยาห์เวห์พระเจ้าของท่านจากภายในท้องปลานั้น” (ยนา 2, 1-2) หลังจากผ่านไป 3 วัน ปลาตัวนั้นก็คายโยนาห์ไว้บนหาดทราย โยนาห์ร้องเพลงสรรเสริญพรฤทธานุภาพของพระเจ้า และประกาศพระวจนะทำให้ชาวเมืองนีนะเวห์กลับใจ

ภายหลัง พระเยซูเจ้าตรัสถึงการกลับคืนพระชนมชีพของพระองค์โดยทรงเล่าเรื่องของโยนาห์ว่า “โยนาห์อยู่ในท้องปลาสามวันสามคืนฉันใด บุตรแห่งมนุษย์ก็จะอยู่ในท้องแผ่นดินสามวันสามคืนฉันนั้น” (มธ 12, 40)

[Holy]

ปลาและศีลล้างบาป

“ขณะที่ทรงดำเนินไปตามชายฝั่งทะเลสาบกาลิลี พระองค์ทอดพระเนตรเห็นพี่น้องสองคนคือซีโมนที่เรียกว่าเปโตร กับอันดรูว์น้องชายกำลังทอดแห เขาเป็นชาวประมง พระองค์ตรัสสั่ง 'จงตามเรามาเถิดเราจะทำให้ท่านเป็นชาวประมงหามนุษย์'” (มธ 4, 18-19)



อีกครั้งหนึ่งพระเยซูเจ้าประทับนั่งในเรือของเปโตร ทรงขอให้เขาถอยเรือออกไปจากฝั่งเล็กน้อย แล้วประทับสั่งสอนประชาชนจากเรือนั้น เมื่อตรัสสอนเสร็จแล้ว พระองค์ตรัสแก่เปโตรว่า “จงแล่นเรืองออกไปที่ลึกและหย่อยอวนลงจับปลาเถิด” เปโตรตอบว่า “พระอาจารย์พวกเราทำงานหนักมาทั้งคืนแล้ว จับปลาไม่ได้เลย แต่เมื่อพระองค์มีพระดำรัส ข้าพเจ้าก็จะลงอวน เมื่อทำดังนี้แล้ว พวกเขาจับปลาได้จำนวนมากจนอวนเกือบขาด เขาจึงส่งสัญญาณเรียกเพื่อนในเรืออีกลำหนึ่งให้มาช่วย พวกนั้นก็มาและนำปลาใส่เรือเต็มทั้งสองลำจนเรือเกือบจม” เมื่อเปโตรเห็นดังนี้จึงกราบลงขออภัยโทษ พระเยซูเจ้าจึงตรัสแจ้งล่วงหน้าถึงการจับปลาอย่างอัศจรรย์ว่า “ตั้งแต่นี้ไป ท่านจะเป็นชาวประมงหามนุษย์” (ลก 1:11)




พระเยซูเจ้าเองทรงเป็นชาวประมงหาวิญญาณ บรรดาคริสตชนจึงเป็นปลา เพราะน้ำจากการรับศีลล้างบาปเป็นต้นกำเนิดของปลา แตรตุเลียน (ราว 160-ราว 220 : ปิตาจารย์คริสตศาสนา) ในหนังสือเรื่อง “ศีลล้างบาป” แสดงให้เห็นว่าคริสตชนเกิดจากน้ำแห่งศีลล้างบาปจึงเปรียบได้กับปลาที่เป็นพระฉายาขององค์พระคริสต์ ดังนั้น คริสตชนสมัยแรกในกาตากอมบ์จึงใช้รูปปลาแทนพระเยซูเจ้า และเป็นเครื่องหมายสื่อถึงกันเป็นการภายในเท่านั้น



คำภาษากรีกว่า “IXOYE” (= ปลา) จึงเป็นคำที่แทนความหมายถึงพระเยซูคริสตเจ้า เนื่องจากแต่ละตัวอักษรภาษากรีกทั้ง 5 นี้ เป็นคำขึ้นต้นของคำอีก 5 คำคือ “jesu Kristos Theou Uios Sôter” ซึ่งแปลว่า “พระเยซูคริสต์ พระบุตรของพระเจ้าองค์พระผู้ไถ่” ด้วยเหตุนี้เอง เราจึงพบรูปปลาอยู่ทั่วไปตามหลุมฝังศพคริสตชนยุคแรก และหากเราพบภาพเรืออยู่บนหลังปลา ก็หมายถึงพระคริสตเจ้าและพระศาสนจักรของพระองค์

[Holy]

ปลา สัญลักษณ์อาหารทิพย์

บางครั้งศิลปินชาวคริสต์ใช้ภาพ “ปลาในจาน” หรือ “ปลาแบกตะกร้าใส่ขนมปัง” ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แทนศีลมหาสนิท เนื่องจากศีลมหาสนิทหมายถึงมหัศจรรย์การทวีคูณขนมปัง 5 ก้อนและปลา 2 ตัว (มธ 14, 19-21) พระวรสารโดยนักบุญมาระโก ลูกา และยอห์น ยืนยันถึงอาหารมหัศจรรย์นี้ที่พระเยซูเจ้าทรงกระทำครั้งที่สอง เพื่อเลี้ยงฝูงชนที่ติดตามพระองค์ (มธ 15, 35-38) เป็นการย้ำถึงความสำคัญของมื้ออาหารที่ประกอบด้วยขนมปังและปลา



ในพระวรสาร จัดให้ปลาเป็นอาหารศักดิ์สิทธิ์ เนื่องจากพระอาจารย์ผู้กลับคืนพระชนมชีพทรงรับประทานปังและปลา หลังจากการเสด็จกลับคืนพระชนมชีพแล้วพระเยซูเจ้าทรงปรากฏพระกายแก่อัครสาวก 11 คนที่ชุมนุมกันอยู่เขาต่างตกใจกลัวคิดว่าได้เห็นผี แต่พระองค์ตรัสว่า “ท่านมีอะไรกินบ้าง เขาถวายปลาย่างชิ้นหนึ่งแด่พระองค์ พระองค์ทรงรับมาเสวยต่อหน้าเขา (ลก 24, 42-43)

ดังนั้น ปลาจึงเป็นสัญลักษณ์อาหารทิพย์อย่างหนึ่งนอกเหนือจากขนมปัง ในพระวรสารโดยนักบุญยอห์น มีบันทึกอย่างชัดเจน ให้เรื่องการจับปลาอย่างมหัศจรรย์อยู่ต่อจากเรื่องการเสด็จกลับคืนพระชนมชีพพระเยซูเจ้าทรงแสดงพระองค์แก่บรดาศิษย์ที่ฝั่งทะเลทีเบเรียส แต่พวกเขาจำพระองค์ไม่ได้ ก่อนหน้านั้น พวกเขาช่วยซีโมน เปโตรจับปลา แต่คืนนั้นทั้งคืนเขาจับปลาไม่ได้เลย จนเมื่อพระเยซูเจ้าทรงเข้ามามีส่วน และตรัสว่า “จงเหวี่ยงแหไปทางกาบเรือด้านขวาสิแล้วจะได้ปลา” บรรดาศิษย์จึงเหวี่ยงแหออกไป และดึงขึ้นไม่ไหว เพราะได้ปลาเป็นจำนวนมาก” (ยน 21, 6 และ 9-11)



พระเยซูเจ้าทรงหยิบขนมปังแจกให้เขา แล้วทรงแจกปลาให้เช่นเดียวกัน นี่เป็นครั้งที่สามที่พระเยซูเจ้าทรงแสดงพระองค์แก่บรรดาศิษย์ หลังจากทรงกลับคืนพระชนมชีพจากบรรดาผู้ตาย และที่นี่เองพระองค์ทรงตั้งเปโตรเป็นผู้เลี้ยงแกะ อาหารมื้อนี้จึงมีความสำคัญเป็นพิเศษ

[Holy]

ปลาในชีวิตของบรรดานักบุญ

ในการออกเยี่ยมสัตบุรุษครั้งหนึ่ง นักบุญคูแบรด์ (Cuthbert) พระสังฆราชแห่งเบรอตาญและผู้นำทางเกิดหลงทาง ทั้งสองหิวมากในบริเวณนั้นไม่มีสัตว์หรือผลไม้ป่าเลย มีแต่ก้อนหินเป็นแนวยาวสุดลูกหูลูกตา ทันใดนั้น มีปลาใหญ่ตัวหนึ่งตกลงมาดิ้นอยู่ที่เท้า ทั้งสองรู้สึกตกใจและเงยหน้าขึ้นเบื้องบนแลเห็นนกอินทรีตัวหนึ่งที่นำ “มานนา” ล้ำค่านี้มาให้



ปลา ยังหมายถึงคุณสมบัติการนิ่งเงียบ เราอาจเคยได้ยินสำนวนที่ว่า “เงียบเหมือนปลาคาร์ป” กระนั้นก็ดีปลายังเป็นเครื่องหมายของการรับฟังที่ดี



มีเรื่องเล่าว่า วันหนึ่งที่เมืองรีมีนีนักบุญอันตนแห่งปาดัว เทศน์สอนฝูงชน แต่ไม่มีใครฟังเลย พวกผู้ชายคุยกันแต่เรื่องธุรกิจค้าขาย พวกผู้หญิงก็คุยกันเรื่องไร้สาระ ส่วนพวกวัยรุ่นก็หัวเราะเยาะกันอย่างสนุกสนาน นักบุญอันตนเทศน์สอนจนเหนื่อยอ่อนและเดินจากไป เนื่องจากมนุษย์ไม่สนใจฟังการเทศน์สอนของท่านบางทีพวกปลาอาจจะสนใจมากกว่าและก็เป็นจริงดังนั้น เมื่อฝูงปลาทั้งเล็กและใหญ่ต่างโผล่หัวกันสลอนอยู่เหนือน้ำ และฟังท่านอย่างตั้งใจด้วยการจ้องมองด้วยลูกตากลมโต เมื่อเกิดอัศจรรย์ขึ้นเช่นนี้ ชาวเมืองรีมีนีต่างพากันมาห้อมล้อมท่านนักบุญวิงวอนขอให้ท่านช่วยเทศน์สอนและรับฟังด้วยความตั้งใจ ดังนี้เองรีมีนีจึงกลายเป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์เนื่องจากฝูงปลาได้ช่วยเตือนใจพวกเขา



แม่พระยุคใหม่ : นิตยสารราย 2 เดือน ฉบับที่ 178 ปีที่ 31 กรกฎาคม – สิงหาคม 2011/2554 หน้า 27-29